​

1. Орчин үеийн байгалийн шинжлэлийн гарцаагүй нотолсон зүйл нь:
                                                                                                                  Орчлон гурван язгуур үндэстэй

2. Орчлонгийн нэгэн язгуур үндэс нь махбод мөн                                                                                                              /. . . ―> 108 атом ―> протон, нейтрон, электрон ―> эгэл бөөмс ―> кварк, лептон/

3. Орчлонгийн нэгэн язгуур үндэс нь эрчим мөн                                                                                                                                                 /ертөнцийн таталцлын хүч, цахилгаан соронзон хүч, цөмийн хүч/

4. Орчлонгийн нэгэн язгуур үндэс нь онч дохио мөн.                                                                                                                                                   / аливаа бүхнийг төрүүлэх мөн чанарын магадлалын цогц/

5. Махбод, эрчим, онч дохионы аль нь ч анхдагч бус бөгөөд аль нь ч зонхилогч бус.

Ингэхлээр Платон Оюун ухаан оршин байна хэмээхдээ онч дохио нь хүний хувьд оюун ухааны хэлбэрээр илэрнэ гэж томьёолсон хэрэг. Энд Платон зөрчилтэй зүйл хэлээгүй байна. Харин тэрээр хүн таныг өргөмжилж  хүн та бол оюун ухаантайгаараа бусдаас ялгарна хэмээсэн байна. 

Б. “Оюун ухаан бол аз жаргалын төрүүлсэн эх нь юм” гэж Софокл хэлжээ. Эндээс оюун ухаанаа орхигдуулсан тэр хүн аз жаргалаас холдоно гэдэг дүгнэлт гарна. Монгол хүн аз жаргал гэдгийг оюун ухаантай, сэтгэлийн цэнгэлтэй холбож ойлгодоггүй, харин албан тушаалтай, эд хөрөнгөтэй холбон ойлгодог болсон нь нэн гунигтай. Yүний үндэс нь монголын боловсролд байгаа чиг баримжааны ноцтой алдаа юм.

В. “Оюун ухаан бол тэнгэр газрын хаан нь юм” гэж Сократ хэлжээ. Энэ үг бидний хувьд анхаарууштай санаа юм. Tухайлбал монголчууд тэнгэрийг шүтэж, тэнгэр бурхандаа мөргөж, бас газраа уудалж, ашигт малтмалаа түүхийгээр нь бусдад зарж амьдарна хэмээн сэтгэх бөлгөө. Гэтэл тэрхүү шүтээн болсон тэнгэр, шүүж шүүрдэж амиа зогоодог газар хоёрын хаан нь оюун ухаан ажээ.

Асуулт: Энэхүү ХААН хэмээгдэх оюун ухаан хаана байна?
Хариулт: Түүнийг өөр хаанаас ч эрэх хэрэггүй, зөвхөн өөрөөсөө эрцгээе. Оюун ухаан хүн танд байна. Тэгэхлээр та өөрөө тэнгэр газрын хаан нь юм.
Дүгнэлт: Тэнгэр газрын хаан болсон хүнийг боловсруулж, мэдлэгжүүлж, жинхэнэ хүн болгодог боловсролын чин зорилго нь ОЮУН УХААН-ыг дээдлэхэд оршино.

“Оюун ухааныг өөрөөсөө гадна хайна гэдэг нь дээд зэргийн тэнэглэл мөн” гэж Кахта хэлжээ. Би олон хүнд “Та оюун ухаанаа хөгжүүлнэ үү” хэмээн зөвлөж оюун ухааны талаар харилцан яриа өрнүүлэхэд тэдгээр хүмүүсийн олонх нь энэхүү оюун ухаан гэгчээс айн цэрвэдэг болсон нь ажиглагдсан. Монгол хүн оюун ухаанаас дөлдөг болсны учрыг холоос хайх хэрэгтэй. 

Сүүлийн гурван зуун жилд монголчууд бидэнд өөрийн гэсэн Төр Засаг байсангүй. Манжийн дарлалд 231 жил (1690-1921), Коминтерн, Зөвлөлт оросын дарлалд 69 жил (1921-1990) байсны харгайгаар олон үе дамжиж монгол хүний оюун сэтгэхүй хаагдмал, боогдмол байв. Энэ хугацаанд  (300 жил) өөрийнхөөрөө сэтгэсэн монгол хүн бүр хэлмэгдэн тамлагдаж байжээ.
Дүгнэлт: Монгол хүн арван үе дамжиж оюун ухаанаасаа холдсон буюу монгол хүний оюун ухааныг гадаадын төр засаг арван үеийн туршид хүнээс нь салган хөндийрүүлжээ. Та бидний сэтгэхүйд “Оюун ухаан надаас гадна байдаг, оюун ухааныг өөр газрын хүмүүс бидэнд авчирч өгдөг” хэмээх ойлголт 300 жилийн туршид хоногшиж ижилдэн дасжээ.

Профессор Ц. Дэмбэрэл.

21-р зууныг оюун ухааны эрин гэж нэрлэж байна. Энэ нэрийн ард “Та өөрөө оюун ухаанаа хөгжүүлээрэй” гэсэн давхар анхааруулга байгаа юм. Оюун ухааны эринд оюун ухаанаа хөгжүүлэхээс өөр эрхэм зорилго юу байх билээ...